آن چیست که اگر باشد کور است اگر نباشد کر
یک معمای کلاسیک فارسی: «آن چیست که اگر باشد کور است اگر نباشد کر» — در این مقاله پاسخ را کامل توضیح می‌دهیم، ریشهٔ زبانی معما را بررسی می‌کنیم، مثال‌های مشابه و نکات دیدنی دربارهٔ بازی‌های زبانی می‌آوریم.
پاسخ کوتاه
پاسخ معما: حرف «و».
توضیح سریع: اگر حرف «و» در کلمه کور باشد، همان‌طور که در «کور» دیده می‌شود، کلمه «کور» شکل می‌گیرد؛ اما اگر حرف «و» را حذف کنیم (نباشد)، از «کور» تبدیل به «کر» می‌شود — بنابراین «اگر باشد کور است، اگر نباشد کر».
چرا پاسخ «حرف و» است؟ — تحلیل زبانی
این معما بر یک نوع بازیِ ساده اما هوشمندانه با حذف یا افزودن یک حرف تکیه دارد. ساختار معما به‌صورت کلی این‌گونه است:
-
جملهٔ شرطی اول: «اگر باشد کور است» — یعنی با حضور یک عنصر، کلمه/مفهوم اول حاصل می‌شود.
-
جملهٔ شرطی دوم: «اگر نباشد کر» — یعنی با حذف آن عنصر، کلمه/مفهوم دوم حاصل می‌شود.
در فارسی، کلمهٔ «کور» با سه حرف «ک – و – ر» نوشته می‌شود. حذف حرف «و» می‌تواند کلمه را به «کر» تبدیل کند که هم از لحاظ نوشتار و هم از لحاظ گفتار تفاوت معنی و تلفظ ایجاد می‌کند. معما با این تفاوت کوچک معنایی، مخاطب را به فکر وادار می‌کند تا عنصری را پیدا کند که با وجود یا فقدانش یک کلمه تبدیل به دیگری می‌شود.
