محل اصلی جذب غذا کجاست علوم هفتم
محل اصلی جذب بیشتر مواد غذایی دستگاه گوارش، رودهٔ باریک است. اجزای رودهٔ باریک عبارت‌اند از:
- دوازدهه (Duodenum):
- اولین بخش رودهٔ باریک است و در واقع محل اختلاط محتویات معده (شامل غذا، اسید و آنزیم‌های گوارشی) با صفرا و آنزیم‌های پانکراس.
- بخشی از جذب برخی املاح معدنی (مثل آهن) و ویتامین‌ها (مثل ویتامین D) در این قسمت انجام میشود، اما حجم عمدهٔ جذب در بخش‌های بعدی است.
- تهی‌روده (Jejunum):
- وسط رودهٔ باریک است و اصلی‌ترین منطقهٔ جذب کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌های هضم‌شده به‌شمار می‌رود.
- در تهی‌روده، دیوارهٔ داخلی دارای میلیون‌ها پرز (Villus) و کریپت (Crypt) است که با داشتن سطح بسیار وسیع و پرزهای ریزتر (میکروویلی)، جذب را تا حد زیادی افزایش می‌دهند.
- بیشتر گلوکز، آمینواسیدها و اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر در این ناحیه جذب می‌شوند.
- ایلئوم (Ileum):
- انتهای رودهٔ باریک است و باقیماندهٔ مواد غذایی پس از عبور از دوازدهه و تهی‌روده وارد ایلئوم میشود.
- جذب ویتامین B12 (در حضور فاکتور ذاتی یا intrinsic factor) و نمک صفراوی (که مجدداً برای هضم چربی‌ها بازیافت میشود) در این قسمت صورت می‌گیرد.
- همچنین اندکی جذب آب و املاح باقیمانده در ایلئوم انجام میشود.
توضیحات تکمیلی دربارهٔ مکانیزم جذب در رودهٔ باریک:
- سطح وسیع جذب:
- دیوارهٔ رودهٔ باریک دارای چین‌های طولی، پرزهای ریزی به نام Villus و روی هر پرز نیز هزاران میکروویلی (Microvilli) است.
- این ساختارها حجم سطح تماس با مواد غذایی را بسیار زیاد می‌کنند تا حداکثر جذب رخ دهد.
- انتقال از لومن روده به جریان خون و لنف:
- مولکول‌های حاصله از هضم (گلوکز، آمینواسیدها، اسیدهای چرب) از طریق سلول‌های پوششی پرز (Enterocytes) از لومن روده وارد سلول می‌شوند.
- سپس:
- کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها (گلوکز، آمینواسیدها) از طریق شبکهٔ مویرگ‌های خونی داخل ویلی به جریان خون منتقل شده و به کبد فرستاده می‌شوند.
- چربی‌های هضم‌شده (اسیدهای چرب و مونواسیل‌گلیسریدها) ابتدا در داخل سلول‌های پوششی به تری‌گلیسرید تبدیل و سپس به‌صورت کیلو‌میکرون (Chylomicron) در می‌آیند؛ سپس وارد سیستم لنفاوی شده و در نهایت به گردش خون می‌پیوندند.
- نقش دوازدهه (Duodenum):
- در این بخش آنزیم‌های لوزالمعده (پانکراس) و صفرا به امولسیون چربی‌ها کمک می‌کنند و همچنین محل جذب اولیهٔ بعضی مواد محلول در آب مثل آهن و کلسیم است.
- pH در دوازدهه نزدیک به خنثی (حدود ۷) است که مناسب فعالیت بیشتر آنزیم‌های پانکراسی است.
- نقش ایلئوم (Ileum):
- اگرچه اغلب جذب پروتئین، کربوهیدرات و چربی در تهی‌روده انجام میشود، اما در ایلئوم ویتامین B12 و اسیدهای نمک صفراوی جذب می‌گردند.
- در نبود ایلئوم (مثلاً در جراحی برداشتن بخشی از روده)، ممکن است کمبود ویتامین B12 یا اسهال چرب (به‌دلیل دفع اسید صفراوی) دیده شود.
در مقابلِ رودهٔ باریک:
- معده (Stomach):
- عمدتاً مسئول هضم مکانیکی (فعالیت عضلانی) و شیمیایی (آنزیم پپسین و اسید معده) است.
- مقدار بسیار اندکی از برخی داروها و الکل در معده جذب میشود، اما تقریبا هیچ غذایی به شکل قابل‌استفاده در معده جذب نمی‌شود.
- رودهٔ بزرگ (Colon):
- بیشتر مسئول جذب آب و برخی الکترولیت‌ها (مثل سدیم، کلرید) از باقیماندهٔ غذاست.
- باکتری‌های رودهٔ بزرگ برخی فیبرهای غیرقابل‌هضم را تخمیر کرده و اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر تولید می‌کنند که درصد کمی از آن توسط بافت روده جذب میشود؛ اما بیشتر جذب اصلی مواد مغذی در رودهٔ بزرگ اتفاق نمی افتد.
خلاصه:
محل اصلی جذب غذا (کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها) در رودهٔ باریک است، به‌خصوص قسمت میانی آن به‌نام «تهی‌روده (Jejunum)». دوازدهه و ایلئوم هم نقش‌های مهمی در جذب برخی ویتامین‌ها و نمک‌های صفراوی دارند، ولی بیشترین حجم جذب در تهی‌روده انجام میشود.
