ضررهای آتشفشان که زودتر به موجودات زنده آسیب میرسانند، بستگی به نوع و شدت فوران دارد، اما بهطور کلی مهمترین اثرات اولیه به شرح زیر هستند:
1. گازهای سمی
- آتشفشانها گازهای خطرناکی مانند دیاکسید گوگرد (SO₂)، دیاکسید کربن (CO₂) و هیدروژن سولفید (H₂S) آزاد میکنند. این گازها میتوانند:
- موجب خفگی موجودات زنده شوند.
- مشکلات تنفسی فوری ایجاد کنند.
- محیط اطراف را سمی و غیرقابل زیست کنند.
2. باران اسیدی
- گازهای ساطع شده از آتشفشان با آب در جو واکنش داده و باران اسیدی ایجاد میکنند که:
- به پوست و چشم موجودات زنده آسیب میرساند.
- به اکوسیستمها، گیاهان و جانوران آسیب جدی وارد میکند.
3. جریانهای گدازهای (Lava Flows)
- گدازههای داغ میتوانند:
- موجودات زنده را فوراً بسوزانند.
- زیستگاههای طبیعی را از بین ببرند.
- سرعت جریان گدازه در برخی موارد میتواند موجودات را غافلگیر کند و زمان فرار را کاهش دهد.
4. ابرهای آذرآواری (Pyroclastic Flows)
- جریانهای سریع و فوقالعاده داغ حاوی گازها و خاکستر، یکی از مرگبارترین اثرات فورانهای آتشفشانی هستند.
- دمای این جریانها میتواند به ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد برسد.
- با سرعت زیاد (تا ۷۰۰ کیلومتر در ساعت) حرکت کرده و هر موجود زندهای را در مسیر خود از بین میبرند.
5. خاکستر آتشفشانی
- ذرات خاکستر میتوانند:
- تنفس موجودات زنده را مختل کنند.
- به دستگاه تنفسی انسانها و حیوانات آسیب برسانند.
- گیاهان را دفن کرده و منابع غذایی حیوانات را از بین ببرند.
6. زلزله و رانش زمین
- فوران آتشفشانها معمولاً با زلزله یا رانش زمین همراه است که میتواند:
- به زیرساختها آسیب برساند.
- موجودات زنده را دفن کند یا موجب مرگ آنها شود.
در میان این عوامل، ابرهای آذرآواری و گازهای سمی معمولاً اولین و سریعترین تهدیدها برای موجودات زنده هستند. این اثرات میتوانند در کسری از ثانیه رخ داده و هیچ فرصتی برای فرار باقی نگذارند.