نفت چگونه تشکیل می شود ششم
نفت یک سوخت فسیلی است که میلیونها سال پیش از بقایای موجودات زنده خیلی ریز ساخته شده است. حالا قدم به قدم و به زبان ساده توضیح میدهم که دقیقاً چطور نفت به وجود میآید:
مرحله ۱: میلیونها سال پیش (۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون سال قبل)
در دریاها و دریاچههای بزرگ آن زمان، موجودات خیلی ریزی زندگی میکردند به نام پلانکتونها (نوعی جلبک و جانوران میکروسکوپی دریایی) و همچنین گیاهان و جانوران کوچک دیگر.
وقتی این موجودات میمردند، بدنشان به کف دریا یا دریاچه فرو میریخت.
مرحله ۲: پوشیده شدن با گل و لای
روی این بقایای مرده، به مرور زمان لایههای گل، ماسه و رس رسوب میکرد.
چون اکسیژن خیلی کم بود (زیر آب و زیر گل)، باکتریهای معمولی نمیتوانستند این مواد را کامل بپوسانند و از بین ببرند.
→ پس بقایای موجودات زنده تقریباً سالم ماندند.
مرحله ۳: دفن شدن در عمق زمین
با گذشت میلیونها سال، زمینشناسی منطقه تغییر کرد (حرکت صفحات زمین، زلزله، نشست زمین و …)
این لایههای رسوبی هر سال بیشتر و بیشتر در زیر زمین دفن شدند (گاهی تا عمق ۲ تا ۵ کیلومتر!).
مرحله ۴: گرما و فشار زیاد (مهمترین مرحله)
هرچه عمق بیشتر میشد، دو چیز روی این مواد آلی فشار میآورد:
دمای بالا (بین ۶۰ تا ۱۶۰ درجه سانتیگراد) → به این منطقه «پنجره نفت» میگویند.
فشار خیلی زیاد سنگها و رسوبات بالایی
این گرما و فشار مثل یک «آرامپز طبیعی» عمل کرد و مواد آلی مرده را به آرامی «پخت»!
نتیجه این پختن طولانی:
یک ماده سیاه، غلیظ و قابل اشتعال به نام نفت خام به وجود آمد.
گاز طبیعی هم همزمان تشکیل شد.
اگر دما خیلی بیشتر میشد (بالای ۱۶۰ درجه)، به جای نفت، فقط گاز طبیعی تولید میشد.
مرحله ۵: مهاجرت نفت (حرکت نفت)
نفت و گاز سبکتر از آب و سنگ هستند، پس شروع به حرکت به سمت بالا کردند (مثل حباب در آب).
اما اگر در راه به یک لایه نفوذناپذیر (مثل سنگ شیل یا نمک) برخورد کردند، آنجا گیر افتادند → این مکان را تله نفتی یا مخزن نفت مینامند.
مرحله ۶: کشف و استخراج توسط انسان
ما با دستگاههای لرزهنگاری و حفاری، جای این تلههای نفتی را پیدا میکنیم.
بعد چاه میزنیم و نفت را بیرون میکشیم.
خلاصه خیلی ساده (به صورت داستان):
داستان نفت مثل این است:
پلانکتونهای ریز دریایی مردند → زیر گل و لای دفن شدند → میلیونها سال در عمق زمین مثل دیگ زودپز با گرما و فشار پخته شدند → تبدیل به نفت سیاه شدند → به سمت بالا حرکت کردند و در تلههای سنگی گیر افتادند → ما الان آنها را پیدا کردیم و از زمین بیرون میکشیم!
نکته جالب برای کلاس ششم:
یک بشکه نفت خام (۱۵۹ لیتر) از بقایای تقریباً ۱۰ تن پلانکتون و مواد آلی ساخته شده! یعنی برای ساختن فقط یک لیتر بنزین، طبیعت حدود ۲۳ میلیون سال صبر کرده!
