سیاره چه تفاوتی با ستاره دارد علوم چهارم صفحه ۷۲
سیاره چه تفاوتی با ستاره دارد علوم چهارم صفحه ۷۲
از همان دوران کودکی، چشمانمان به تماشای آسمان شب خیره شده؛ گنبدی سیاه مزین به نقاط نورانی درخشان. اما آیا تا به حال از خود پرسیده اید که این نقطه‌چین‌های نورانی، همگی یکسان هستند؟ آیا هر درخششی که می‌بینیم یک ستاره است؟ نه، دوست عزیز! در بین این گوهرهای آسمانی، جواهرانی متمایز و متفاوت از ستارگان می‌درخشند: سیاره‌ها.
سفر جذاب کشف تفاوت‌های این دو همسایه فضایی را آغاز کنیم. با هم قدم به دنیای شگفت‌انگیز اخترشناسی می‌گذاریم و پرده از رازهای درونی سیاره‌ها و ستاره‌ها برمی‌داریم. این دانشتان نه تنها افق دیدمان را به گستره‌ی گیتی وسعت می‌بخشد، بلکه درکمان از جایگاه خود در این پهنه‌ی بیکران را نیز ژرف‌تر می‌کند.
سوخت درونی: تفاوت در نیروگاه هسته‌ای
اولین و شاید مهم‌ترین تفاوت بین ستاره‌ها و سیاره‌ها، منبع تأمین انرژی آن‌هاست. ستاره‌ها همچون نیروگاه‌های عظیم کیهانی، در درون خود کوره‌های هسته‌ای سوزان دارند. در قلب آنها، هیدروژن و هلیوم در هم می‌جوشند و به هلیوم تبدیل می‌شوند. این فرآیند همجوشی هسته‌ای، انرژی سرسام‌آوری تولید می‌کند که موجب درخشش خیره‌کننده‌ی ستاره‌ها می‌شود.
سیاره‌ها برخلاف ستاره‌ها، فاقد این موتور هسته‌ای داخلی هستند. آنها مانند اجرام جامد یا گازی، نور خود را از بازتابش نور ستارگان به دست می‌آورند. به عنوان مثال، زمین نور خود را از خورشید وام می‌گیرد و همچون آینه‌ای درخشان، آن را به فضا بازتاب می‌دهد.
جثه و جرم: غول‌های آسمانی در برابر سنگریزه‌های فضایی
از نظر اندازه و جرم نیز، بین ستارگان و سیاره‌ها تفاوت چشمگیری وجود دارد. ستاره‌ها غول‌های بیکران آسمان هستند. خورشید ما به‌عنوان یک ستاره معمولی، حدود 109 برابر زمین جرم دارد و قطر آن 109 برابر قطر زمین است. از طرف دیگر، سیاره‌ها در مقایسه با ستاره‌ها حکم سنگریزه‌های فضایی را دارند. جرم زمین تنها حدود 0.01% جرم خورشید است و قطر آن نیز حدود 109 برابر کوچک‌تر از خورشید است.
البته در پهنه‌ی بیکران فضا، استثناهایی هم وجود دارند. سیاره‌های غول‌پیکر گازی همچون مشتری، از نظر جرم با برخی ستاره‌های کوچک برابری می‌کنند. با این حال، این موارد استثنائی بوده و اکثر سیاره‌ها جرم و اندازه‌ای بسیار کوچک‌تر از ستاره‌ها دارند.
گرمای سوزان در برابر سرمای مطلق: جهنم و یخ‌بندان فضایی
دمای ستاره‌ها نیز نسبت به سیاره‌ها تفاوت فاحشی دارد. همان کوره‌های هسته‌ای داخلی که باعث درخشش آنها می‌شوند، دمای ستاره‌ها را تا میلیون‌ها درجه سانتی‌گراد بالا می‌برند. حتی سطح بیرونی ستاره‌ای همچون خورشید، دمایی حدود 5500 درجه سانتی‌گراد دارد. به عبارت دیگر، سطح خورشید چنان داغ است که هر چیزی به آن نزدیک شود، بلافاصله تبخیر می‌شود.
در سوی دیگر، دمای سیاره‌ها به دور از این جهنم سوزان قرار دارد. دمای سیاره‌ها به عوامل مختلفی مانند فاصله از ستاره، جو و ترکیبات آن، و میزان تابش دریافتی از ستاره بستگی دارد. برای مثال، دمای متوسط زمین حدود 15 درجه سانتی‌گراد است، در حالی که عطارد، نزدیک‌ترین سیاره به خورشید، دمایی تا 430 درجه سانتی‌گراد در روز و حدود منفی 180 درجه سانتی‌گراد در شب را تجربه می‌کند.
چرخش و مدار: رقص سیاره‌ها به دور ستارگان
یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی بین ستارگان و سیاره‌ها، نحوه‌ی حرکت آنها در فضا است. ستارگان عموما ثابت هستند و موقعیت آنها در طول زمان تغییر چندانی نمی‌کند. البته آنها نیز در درون کهکشان خود در حال حرکت هستند، اما این حرکت نسبتاً کند و برای چشم ما قابل مشاهده نیست.
شکل مدارهای سیاره‌ها
سیاره‌ها در مدارهای بیضی‌شکل به دور ستارگان خود می‌چرخند. یعنی فاصله‌ی آنها از ستاره در طول مدار ثابت نیست. در نزدیک‌ترین نقطه به ستاره، سیاره در حالت حضیض قرار دارد و در دورترین نقطه، در حالت اوج قرار دارد.
ترکیبات شیمیایی: سنگ و گاز در برابر هیدروژن و هلیوم
آخرین تفاوت کلیدی بین ستارگان و سیاره‌ها، ترکیبات شیمیایی آن‌هاست. ستاره‌ها عمدتا از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده‌اند. این دو عنصر سبک و فراوان‌ترین عناصر موجود در جهان هستند. ترکیبات دیگر مانند اکسیژن، کربن، و نیتروژن نیز در ستاره‌ها وجود دارند، اما در مقادیر بسیار کمتری.
سیاره‌ها نیز از ترکیبات شیمیایی مختلفی تشکیل شده‌اند، اما ترکیب آنها به نوع سیاره بستگی دارد. سیاره‌های سنگی مانند زمین، عمدتا از سنگ و فلز تشکیل شده‌اند. سیاره‌های گازی مانند مشتری، عمدتا از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده‌اند. و سیاره‌های یخی مانند اورانوس، عمدتا از یخ و سنگ تشکیل شده‌اند.
ستاره ها در روز کجا هستند و چرا در روز نمی توانیم آنها را ببینیم
