تحقیق درباره قالب شعری غزل کلاس ششم
غزل یکی از قالب‌های شعری بسیار مهم در ادبیات فارسی است و از گذشته‌های دور تا به امروز شاعران بسیاری در این قالب شعر سروده‌اند. برای اینکه شما دانش‌آموز کلاس ششم با این قالب شعری آشنا شوید، به زبان ساده برایتان توضیح می‌دهم:
غزل چیست؟
غزل نوعی شعر است که معمولاً درباره‌ی موضوعاتی مثل عشق، زیبایی، احساسات و گاهی اوقات مسائل اجتماعی و عرفانی صحبت می‌کند. به زبان ساده‌تر، فرض کنید می‌خواهید یک نامه‌ی عاشقانه یا یک شعر دلتنگی بنویسید، غزل قالبی است که برای این کار بسیار مناسب است.
ویژگی‌های مهم غزل:
-
تعداد بیت‌ها: غزل معمولاً بین ۵ تا ۱۵ بیت دارد. هر بیت از دو قسمت مساوی به نام “مصرع” تشکیل شده است. پس هر غزل از ۱۰ تا ۳۰ مصرع تشکیل می‌شود.
-
قافیه و ردیف: غزل یک نظم خاص در قافیه‌ها و ردیف‌ها دارد که آن را بسیار آهنگین و زیبا می‌کند.
- قافیه: قافیه به کلماتی می‌گویند که در آخر مصرع‌ها می‌آیند و صدای آخرشان شبیه هم است. مثل کلمات “درد” و “زرد” که قافیه هستند.
- ردیف: ردیف کلمه یا کلماتی است که بعد از قافیه در آخر مصرع‌ها عیناً تکرار می‌شوند. ردیف مثل یک “تکیه‌کلام” در شعر است که آن را به یادماندنی‌تر می‌کند.
-
قافیه و ردیف در بیت اول (مطلع): در غزل، بیت اول خیلی مهم است. به بیت اول “مطلع” می‌گویند. در مطلع، هر دو مصرع قافیه و ردیف دارند. یعنی قافیه و ردیف در آخر هر دو مصرع بیت اول می‌آیند.
-
قافیه و ردیف در بیت‌های بعدی: در بیت‌های بعدی (غیر از مطلع)، فقط مصرع دوم قافیه و ردیف دارد. قافیه‌ی مصرع دوم با قافیه‌ی بیت اول هم‌قافیه است.
-
تخلص: در بیت آخر غزل، شاعر معمولاً نام شعری خود را می‌آورد. به این نام شعری “تخلص” می‌گویند. بیت آخر غزل را “مقطع” می‌نامند.
به زبان ساده‌تر، نظم قافیه و ردیف در غزل به این شکل است (با حروف نشان می‌دهیم):
بیت اول (مطلع): مصرع اول قافیه ردیف مصرع دوم قافیه ردیف (مثلاً: الف الف)
بیت دوم: مصرع اول (… مصرع) مصرع دوم قافیه ردیف (مثلاً: ب الف)
بیت سوم: مصرع اول (… مصرع) مصرع دوم قافیه ردیف (مثلاً: ج الف)
… و همینطور تا آخر غزل ادامه پیدا می‌کند.
مثال خیلی ساده:
زاهد خلوت‌نشین، دوش به می‌خانه شد از سر پیمان گذشت، با سر پیمانه شد
صوفی مجلس که دی، جام و قدح می‌شکست باز به یک جرعه می، عاقل و فرزانه شد
شاهد عهد شباب، آمده بودش به خواب باز به پیرانه‌سر، عاشق و دیوانه شد
مغبچه‌ای می‌گذشت، راهزن دین و دل در پی آن آشنا، از همه بیگانه شد
گریۀ شام و سحر، شکر که ضایع نگشت قطرۀ باران ما، گوهر یک‌دانه شد
منزل حافظ کنون، بارگه پادشاست دل بر دل‌دار رفت، جان بر جانانه شد
موضوعات غزل:
همانطور که گفتیم، غزل بیشتر درباره‌ی موضوعات عاشقانه، احساسی، عرفانی و گاهیی اوقات هم اجتماعی صحبت می‌کند. شاعران غزل‌سرا مثل حافظ، سعدی، مولوی و خیلی شاعران دیگر، غزل‌های بسیار زیبایی سروده‌اند که در ادبیات فارسی بسیار مشهور و ارزشمند هستند.
چرا غزل مهم است؟
غزل به خاطر آهنگ زیبا، وزن خاص، قافیه‌ها و ردیف‌های دلنشین و موضوعات متنوعی که دارد، از گذشته تا امروز یکی از محبوب‌ترین قالب‌های شعری در زبان فارسی بوده است. یادگیری غزل به شما کمک می‌کند تا با ادبیات کهن فارسی آشنا شوید، شعرهای زیباتری بخوانید و احساسات و افکار خود را به زبان شعر بیان کنید.
برای کلاس ششم:
در کلاس ششم، شما با کلیات قالب غزل آشنا می‌شوید. مهم‌ترین چیز این است که مفهوم غزل، ویژگی‌های اصلی آن مثل تعداد بیت‌ها، قافیه و ردیف و موضوعات کلی آن را درک کنید. با خواندن غزل‌های ساده و تمرین پیدا کردن قافیه و ردیف، می‌توانید به مرور با این قالب شعری زیبا بیشتر آشنا شوید.
امیدوارم این توضیح برای شما مفید بوده باشد و بتوانید با قالب شعری غزل به خوبی آشنا شوید. اگر سوال دیگری هم داشتید، بپرسید.
